Psoriasis vulgaris (‘gewone psoriasis’) of plaque psoriasis is de meest voorkomende vorm. 85% van de mensen met psoriasis heeft deze soort. De psoriasisplekken zijn scherp begrensd, hebben een dieprode kleur en zijn vaak bedekt met zilverachtige schilfers. Voorzichtig krabben over de schilfers maakt de kleur witter. Dit wordt ook wel het kaarsvetfenomeen genoemd. Vaak gaat deze vorm gepaard met jeuk.

De plekken variëren in grootte en kunnen overal op de huid voorkomen, maar er is wel sprake van voorkeursplaatsen: de strekzijden van de ellebogen en knieën, de onderrug en de behaarde hoofdhuid. Psoriasis in het gezicht is een zeldzaamheid. Vaak komen de plekken symmetrisch voor: dan is bijvoorbeeld de linkerelleboog aangedaan en laat de rechterelleboog hetzelfde beeld zien. Door het samenvloeien van de psoriasisplekken kunnen grote plakkaten (‘plaques’ in het Frans) ontstaan.

Psoriasis capitis (caput=hoofd) is psoriasis op het behaarde hoofd. Dit lijkt soms op ‘roos’ (seborrhoisch eczeem), maar de hoofdhuid is vaak veel roder en schilfert veel sterker dan bij seborrhoisch eczeem. Ruim de helft van de mensen met psoriasis vulgaris krijgt ook plekken op de behaarde hoofdhuid, vooral langs de haargrens. Er kan sprake zijn van kleine plekjes maar ook van grote verdikte plakkaten. Vervelend is dat de plekken meestal met een overmatige schilfering gepaard gaan, die vooral in donker haar en op donkere kleding goed zichtbaar is. Is de behaarde hoofdhuid zeer ernstig aangedaan, dan kan er bij hoge uitzondering ook haaruitval optreden. Na een goede behandeling komen de haren gelukkig gewoon weer terug.

Psoriasis guttata komt bij ongeveer 2% van de patiënten voor. De naam verwijst naar het Latijnse woord ‘gutta’, dat druppel betekent. Het gaat dan ook om druppelgrote rozerode psoriasisplekken die op het hele lichaam kunnen opduiken, maar dit vooral doen op de romp, bovenarmen en bovenbenen. Deze vorm komt vooral bij kinderen en jongvolwassenen voor.

Na een infectie kan psoriasis guttata heel plotseling opkomen: in enkele dagen tot weken ontstaat een uitslag van rode plekjes. Deze ‘uitslag’ wordt nogal eens uitgelokt door een infectie, veroorzaakt door de streptokokkenbacterie (bijvoorbeeld een keelinfectie). Doorgaans verdwijnt deze vorm na enkele weken weer (na behandeling van de ontsteking). Maar bij sommige mensen ontstaat een chronische vorm van psoriasis guttata of gaat de aandoening over in psoriasis vulgaris.

Psoriasis pustulosa of pustuleuze psoriasis treft minder dan 3% van de patiënten. Kenmerkend voor deze bijzondere vorm van psoriasis zijn de ‘pustels’: gele en geelgroene puistjes gevuld met pus. De aandoening manifesteert zich vooral in de handpalmen en aan de vingers, maar ook aan de voetzolen en tenen. Men spreekt ook wel van psoriasis palmoplantaris of de ziekte van Andrews Barber. De pus bevat geen bacteriën, dus de aandoening is niet besmettelijk. Na verloop van tijd drogen de pustels in en worden zij geel tot donkerbruin. De huid rondom de pustels is rood en schilferig. De aandoening kan zeer pijnlijk zijn (kloven) en gepaard gaan met sterke eeltvorming.

In een zeldzaam geval breidt psoriasis pustulosa zich uit naar het hele lichaam. Dit wordt gegeneraliseerde pustuleuze psoriasis genoemd (GPP), ook wel aangeduid met de ziekte van Von Zumbusch, vernoemd naar de wetenschapper die het beeld voor het eerst heeft beschreven. Deze zeer ernstige vorm van psoriasis gaat gepaard met hoge koorts. Ziekenhuisopname is dan nodig. Deze vorm kan overgaan in psoriasis vulgaris.

Erythrodermische psoriasis is een zeldzame vorm van psoriasis die over het hele lichaam voorkomt. Vaak is meer dan negentig procent van het lichaam ontstoken, waardoor de patiënt te veel warmte kan gaan afgeven en onderkoeld kan raken. Opname in het ziekenhuis is dan vereist. De patiënt voelt zich behoorlijk beroerd, heeft last van koude rillingen en veel jeuk. Bij de helft van de patiënten is er sprake van opvlamming van een al bestaande huidaandoening, zoals psoriasis of eczeem. In de andere helft van de gevallen zit iemand ineens van top tot teen onder. De oorzaak kan dan een geneesmiddel zijn, zoals bepaalde antibiotica of medicijnen tegen hoge bloeddruk, epilepsie of hartklachten. In dat geval moet de patiënt met het geneesmiddel stoppen.

Psoriasis inversa betekent omgekeerde psoriasis. Zitten de plekken bij ‘gewone’ psoriasis (psoriasis vulgaris) voornamelijk op de strekzijden van knieën en ellebogen, psoriasis inversa komt voor in lichaamsplooien als oksels en knieholten, maar ook in de bilnaad, onder de borsten, in de liezen en de plooi achter de oren. Er is geen sprake van een ander soort psoriasis, maar van ‘gewone’ psoriasis op lastige plaatsen.

Psoriasis inversa schilfert meestal niet. Het gaat om rozerode glanzende plekken die meestal niet verdikt maar wel scherp begrensd zijn. Het ontbreken van schilfers komt doordat de huid in de plooien veel vochtiger is. De plekken ontstaan vooral doordat de huiddelen over elkaar heen schuiven en door de warmte in de lichaamsplooien. Psoriasis inversa voelt vaak onaangenaam aan: de plekken kunnen behoorlijk schrijnen en jeuken. Vaak treden ook pijnlijke kloven op, vooral in de bilnaad.

Psoriasis unguum wordt ook wel nagelpsoriasis genoemd en is een vorm van psoriasis waarbij zowel de vinger- als de teennagels zijn aangedaan. Nagelpsoriasis kan zich op allerlei manieren uiten. Kleine putjes of deukjes in de nagel en het loslaten van het uiteinde van de nagel zijn de meest voorkomende verschijnselen. Verder komen dwarse groeven of lijnen in de nagels voor, evenals geeloranje/bruine verkleuringen (het olievlekfenomeen). Andere mogelijke verschijningsvormen zijn brokkeligheid, vervormingen, verdikkingen, pustels en/of schilfering onder de nagels, en soms rode en blauwe streepjes als gevolg van kleine bloedingen onder de nagel. Circa 50% van de mensen met psoriasis aan de huid krijgt ook nagelpsoriasis, maar deze vorm kan ook apart voorkomen.

Artritis psoriatica (AP) zijn gewrichtsklachten die specifiek voorkomen bij mensen met psoriasis. Bij psoriasis denkt iedereen aan een problematische huid. Maar bij naar schatting een kwart van de mensen met psoriasis aan de huid openbaart zich na verloop van tijd ook deze reumatische aandoening. Al komt AP ook voor zonder dat de huid is aangedaan.

Artritis psoriatica is een ontsteking van de gewrichten, gewrichtskapsels, peesaanhechtingen, slijmbeurzen en/of wervelkolom, die kan leiden tot pijn, stijfheid en zwellingen. Ook (ernstige) vermoeidheid en lusteloosheid treden vaak op, evenals slaapproblemen. Meestal ontstaat de ontsteking in de kleine gewrichten van handen en voeten ‒ als de kleine gewrichten van vingers en tenen opzwellen, kunnen ze de vorm krijgen van een worstje. Maar ook grotere gewrichten, zoals een elleboog of knie, kunnen worden aangetast. Eenmaal ernstig beschadigd kunnen de gewrichten zich niet meer herstellen. Daarom is het belangrijk om bij gewrichtsklachten snel naar de dermatoloog of huisarts te gaan. Hoe eerder de ontsteking ontdekt wordt, hoe meer eraan te doen is. Bij een vermoeden van een gewrichtsontsteking zal de huisarts doorverwijzen naar een reumatoloog. Genezing is niet mogelijk, wel kan op tijd behandelen het ziekteproces aanzienlijk afremmen.

Dhr. Kuijk